Đế quốc Mông Cổ – Quốc gia rộng nhất trong lịch sử loài người

Trong lịch sử loài người, đế quốc Mông Cổ được coi là đế chế hùng mạnh nhất bởi những điều phi thường họ đã làm được trong lịch sử mà ngay cả trong hiện tại và tương lai cũng khó tái hiện một lần nữa.

Quân sự

Qua nhiều thập kỷ, người Mông Cổ đã xây dựng nên một đế chế bất khả chiến bại từ những vùng đất hoang tàn. Cách đây hơn 800 năm, nếu xét về dân số, Mông Cổ chỉ quốc gia nhỏ bé nhưng với những gì làm được, họ đã làm thế giới phải rung chuyển. Những thành quả đó đạt được là nhờ những thủ lĩnh với tài thao lược xuất chúng cùng với những đạo kỵ binh giỏi cưỡi ngựa, bắn cung và vô cùng thiện chiến.

Để thực hiện hóa tham vọng mở rộng lãnh thổ, người Mông Cổ đã xây dựng lực lượng quân đội rất chuyên nghiệp, sáng tạo và luôn học hỏi cái mới qua mỗi trận đánh. Các tướng quân thời đó thực sự rất tài ba, họ biết sử dụng những công nghệ từng xuất hiện trong lịch sử loài người trong từng thời điểm thích hợp, trong khi những đế chế khác vẫn đi theo lối mòn và không có sự đổi mới trong chiến đấu. 

Với dàn binh lính được rèn luyện qua nhiều trận chiến từ quy mô nhỏ đến lớn cùng với đó là những chiến thuật chiến đấu hiệu quả, thành tích chiến đấu của đội quân Mông Cổ trong thời kỳ hưng thịnh dưới sự lãnh đạo của Thành Cát Tư Hãn thậm chí còn được đánh giá cao hơn những chiến tích của các vị tướng nổi tiếng như Alexander Đại Đế hay Hannibal Barca thời Cộng hòa La Mã. 

Hai điểm nổi bậc trong lối đánh của đế quốc Mông Cổ là bất ngờ đánh nhanh thắng nhanh và giả thua rồi đột ngột tấn công. Nếu điểm hay của chiến thuật thứ nhất là làm cho hàng ngũ địch mất tinh thần, rối loạn thì điểm đặc biệc của chiến thuật thứ hai là làm cho quân địch chủ quan, tự mãn dẫn đến không kịp trở tay. Bằng chứng là nhiều tướng lĩnh Đông Âu đã phải chịu thất trận trước chiến thuật thứ hai. Cùng với đó là sự kết hợp giữa đội quân tinh nhuệ và chiến thuật thông minh đã làm nên nhiều chiến thắng huy hoàng cho vùng đất cao nguyên này.

Về vũ khí, người Mông Cổ sử dụng nhiều loại vũ khí khác nhau như chùy, búa, dao găm…nhưng 2 loại vũ khí gắng liền với họ nhất là kiếm và cung tên. Kiếm của đế quốc Mông Cổ đặc biệt ở chỗ lưỡi kiếm cong giúp binh lính dễ dàng sử dụng khi chiến đấu trên ngựa cũng như trên bộ. Bên cạnh đó, cung của người Mông Cổ là một chiếc cung uốn ngược phức hợp, một vũ khí được làm bằng gỗ dát mỏng, sừng và gân động vật. Nó có thể phóng một mũi tên xa tới 300m. Trong sử sách, khả năng sáng tạo và sử dụng tên bắn của người Mông Cổ đã được công nhận. Một “đặc sản” trong cách sử dụng cung của binh lính Mông Cổ là đòn “hồi mã cung”, họ có thể bắn tên cực kì chính xác khi phóng ngựa nhanh trong tư thế xoay người bắn ngược vào kẻ truy đuổi. Ngoài ra, Mông Cổ còn nổi tiếng với loại tên còi (một loại mũi tên rỗng tạo ra âm thanh như tiếng huýt), chủ yếu được người thủ lĩnh sử dụng để ra hiệu trong trận mạc. Khách du lịch Mông Cổ có thể tham quan và tìm hiểu thêm về những loại vũ khí đặc biệt này ở bảo tàng Karakorum.

Tôn giáo, văn hóa

Người Mông Cổ không có sự phân biệt về tôn giáo, điển hình là sự bảo trợ cho nhiều tôn giáo cùng một lúc. Trong thời kỳ Thành Cát Tư Hãn trị vì, đa số các tôn giáo đều có những người cải đạo, từ Phật giáo tới Cơ đốc giáo và từ Minh giáo tới Hồi giáo.

Để tránh những xung đột nảy sinh giữa các tôn giáo, Thành Cát Tư Hãn đã thành lập một thể chế nhằm đảm bảo tự do tôn giáo trên toàn lãnh thổ, mặc dù bản thân ông là người theo đạo Shaman (một kiểu tôn giáo phổ biến vào cuối chế độ thị tộc, với sự xuất hiện của những Shaman hay còn gọi là pháp sư mang nhiệm vụ "kết nối" con người với các thế lực siêu nhiên). Dưới sự cai trị của ông, tất cả các tôn giáo đều bình đẳng với nhau và không phải đóng thuế cũng như các phí dịch vụ công cộng khác.

Về văn học, Mông Cổ bí sử là tác phẩm lâu đời nhất bằng tiếng bản địa còn tồn tại được viết vào năm 1227. Đây là tư liệu chính xác nhất viết về cuộc sống và phả hệ của Thành Cát Tư Hãn, bao gồm cuộc đời và sự nghiệp mở rộng bờ cõi của ông, trong đó có việc thành lập Đế quốc Mông Cổ và sự trị vì của con trai thứ ba của ông là Oa Khoát Đài. 

Một tác phẩm kinh điển khác cũng không kém phần quan trọng của đế quốc Mông Cổ là Jami'al-tawarikh (Sử tập), được biên soạn theo hình thức tài liệu lịch sử nhằm thiết lập di sản văn hóa riêng của người Mông Cổ. Với hàng trăm trang minh họa, cuốn sách được xem là một trong những văn bản lịch sử đầu tiên của thế giới.

Kinh tế

Điểm đặc trưng trong đời sống của những người Mông Cổ mà ta dễ dàng nhận ra là lối sống du mục. Chính nhờ vậy mà họ gần gũi với thiên nhiên và thường không ở cố định khu vực nào. Do có những khác biệt đặc trưng đó nên hệ thống thư tín để liên lạc giữa các bộ lạc hay giữa mọi người với nhau cũng mang nét độc đáo riêng.

Yam – có nghĩa là "trạm kiểm soát", đây là tên gọi chỉ hệ thống bưu chính của đế quốc Mông Cổ cũ. Lúc bấy giờ, trên toàn diện tích của đế quốc Mông Cổ có khoảng 1.400 trạm như thế với hơn 50.000 con ngựa luân phiên sử dụng để chuyển thư. Khoảng cách 2 trạm kế tiếp nhau là khoảng 40 km. Một người đưa thư sau khi hoàng thành đoạn đường giữa 2 trạm kế tiếp nhau có thể nhận ngựa mới đã được nghỉ ngơi hoặc đưa thư đó cho người tiếp theo để đảm bảo tốc độ chuyển thư đúng tiến độ. 

Thởi nhà Đường ở Trung Quốc, con đường tơ lụa là khu vực trao đổi hàng hóa vô cùng tấp nập. Người Mông Cổ hưởng lợi rất nhiều từ con đường huyền thoại này, phần thu nhập chính của họ là lộ phí khi các thương nhân đi qua lãnh thổ. Ngoài ra, Thành Cát Tư Hãn còn sử dụng con đường này để giao thương đến châu Âu và sử dụng nó để chinh phục thế giới. Trong thời gian cai trị tuyến đường quan trọng này, Mông Cổ đã có những chính sách phù hợp để duy trì và kích thích phát triển thương mại giữa hai đại lục Á - Âu. Sau sự sụp đổ của nhà Đường, con đường tơ lụa không còn là khu vực trao đổi hàng hóa tấp nập như trước. Tuy nhiên, với sự hùng mạnh của Đế quốc Nguyên Mông, một lần nữa nó được vực dậy và thịnh vượng trở lại.

Migola Travel Sưu tầm & Tổng hợp