Kỳ bí loại thảo dược giúp thích nghi độ cao ở Tây Tạng

Sốc độ cao và thuốc Acetazolamid

Ai đã từng tới Tây Tạng hẳn đều biết đến chứng sốc độ cao AMS (Acute Mountain Sickness) với nhiều biểu hiện khó chịu như buồn nôn, mệt mỏi, chóng mặt, khó thở, mất ngủ... Đây cũng chính là mối bận tâm hàng đầu cho tất cả những du khách đến Tây Tạng.

Biện pháp thường được các nhà leo núi hoặc dân du lịch chuyên nghiệp khuyên dùng để chống lại triệu chứng này là sử dụng thuốc có chứa Acetazolamid 125mg, ngày một viên, dùng một ngày trước khi lên độ cao và duy trì trong những ngày tiếp theo. Khi uống thuốc này, cơ thể chúng ta có một số triệu chứng như tê các đầu ngón tay và đi giải nhiều hơn. Theo một số bác sĩ đồng thời là du khách đi cùng Migola Travel trong các chuyến đi Tây Tạng, sở dĩ có thể giúp chống lại triệu chứng độ cao vì thuốc này làm giảm sản xuất nước, giữ nước trong tế bào, khiến cho cơ thể cảm thấy dễ chịu hơn ở độ cao; cũng vì lý do này mà thuốc có tính năng lợi tiểu.

Tuy nhiên người Tây Tạng ở các vùng núi cao trên 4000-5000m, còn có một bí quyết khác để thích ứng với độ cao khi họ đi núi. Một bí quyết mà cho đến nay tôi chưa từng thấy một sách vở nào đề cập thậm chí một người Tạng nào trong số những bạn bè thân quen của tôi nhắc đến nếu như lần đó tôi không đi Kora tại Kailash.

Cơ duyên tại Kailash

Năm 2015, tôi cùng đoàn hành hương của Migola Travel thực hiện vòng Kora quanh núi Kailash, đoàn chúng tôi gồm có 11 thành viên (5 nữ, 6 nam). Năm trong số sáu người nam chúng tôi lựa chọn phương pháp đi Kora bằng cách đi bộ, không sử dụng phương tiện hỗ trợ là ngựa.

Ngày đầu trôi qua khá dễ dàng, đoạn đường bằng phẳng, không phải leo nhiều. Với sự trợ giúp của thuốc Acetazolamid, cả đoàn gần như không gặp khó khăn gì lắm với triệu chứng độ cao (thông thường ở độ cao này và vận động liên tục trong ngày nếu không có thuốc, có thể bạn sẽ cảm thấy tim đập rất nhanh).

Tuy nhiên vào ngày thứ hai của vòng Kora, vấn đề bắt đầu gặp phải đối với một số người đi bộ. Do liên tục tăng độ cao và lên dốc, một số bắt đầu cảm thấy mệt và khó thở nếu di chuyển, chúng tôi phải đi từng chặng nhỏ và nghỉ ngơi. Khi đến đèo Dolma (5600 m), gần như việc di chuyển đối với 2 người trong nhóm là không khả thi, nếu ngồi yên một chỗ thì cảm thấy khá thoải mái, nhưng nếu di chuyển thì có cảm giác không thể hít thở.

Đúng lúc đó chúng tôi gặp một nhóm người Tạng trên đỉnh đèo Dolma. họ đưa cho chúng tôi một ít đường phèn để ngậm cùng với một loại thảo dược gần như nấm, một phần để ngửi, một phần để ăn. Thật sự lúc đó cả nhóm quá mệt mỏi để chọn lựa, gần như ai có thứ gì hay, đưa cho để uống là chúng tôi uống luôn. Kỳ lạ ở chỗ sau khi uống thứ thảo dược đó cùng với việc đặt lên mũi để ngửi, chúng tôi mau chóng cảm thấy khỏe hơn và có thể tiếp tục hành trình qua đèo. Thứ thảo dược này, giống nấm có mùi thơm dễ chịu, sau khi hít một lát nếu hết mùi, có thể vò và xé nhẹ để lộ phần thịt bên trong có mùi thơm, cứ như thế đặt lên mũi và đi hết qua đoạn dốc cao.

Sau cuộc hành trình, tôi vẫn giữ lại một ít, về đến Lhasa, tôi đi khắp các tiệm thuốc để hỏi về thứ thảo dược này nhưng không ai biết đó là thứ gì. Tôi để dành một mẩu nhỏ để kỷ niệm và dùng giúp cho những ai bị mệt trong những chuyến đi Tây Tạng sau đó.

Thảo dược từ núi cao

Mãi đến đầu năm 2017, khi tôi kể câu chuyện này cho một người bạn Tây Tạng, quê hương anh ta ở tận sâu trong dãy Hymalaya,  gần với núi Everest,  anh ta mới nói tôi biết ở quê anh ta có loại cây này, anh ta chỉ biết gọi là "aounthuk", không có tên tương đương trong tiếng anh hay tiếng hoa, người Tạng và các Lạt Ma thường sử dụng khi đi đến những vùng núi rất cao. Tuy giống nấm nhưng không phải là nấm, người ta thu hoạch sau đó rang cùng với cát và mang theo bên người để sử dụng.

Như được chư Hộ Pháp dẫn đường, cách đây không lâu anh bạn đã nhắn cho tôi là anh ấy đã tìm thấy giúp tôi một ít thuốc này để chuẩn bị cho chuyến đi Kailash 2017 sắp tới. Kết hợp cùng với Acetazolamid, chuyến đi Kora chắc chắn sẽ dễ dàng hơn một phần.

Tây Tạng rất huyền bí và có một nền y học cổ truyền đáng ngưỡng mộ với nhiều vị thuốc bí ẩn mà có lẽ còn lâu lắm chúng ta mới khám phá hết được. Những vị thuốc nổi tiếng như tuyết liên, hồng hoa, đông trùng hạ thảo... chỉ là số ít trong số đó, bởi đa số các vị thuốc đều mọc ở nơi núi cao, hiểm trở với độ cao bình quân hơn 5.000 m, nếu không có người bản xứ am hiểu chỉ đường, thật không biết đến khi nào mới được "mục sở thị".

Konchok Wanggyal