Khám phá cuộc sống của bộ tộc tuần lộc duy nhất trên thế giới

Tsaatan là bộ tộc chăn nuôi tuần lộc cuối cùng ở Mông Cổ. Họ sống trong những khu rừng Taiga ở cực Bắc xa xôi và tách biệt, nơi giáp ranh giữa biên giới Nga và Mông Cổ. Qua hàng ngàn năm, người Tsaatan vẫn mang trong mình lối sống du mục hiếm hoi còn sót lại trên thế giới. Nét đặc biệt của bộ tộc đã thu hút sự chú ý của rất nhiều du khách khi tham gia tour Mông Cổ của Migola Travel. Và hôm nay, Migola Travel sẽ đồng hành cùng bạn trên những cánh rừng lạnh giá để tìm hiểu về bộ tộc đặc biệt này.

Sinh tồn trong gió lạnh âm 50 độ C

Người Tsaatan thường sống ở khu vực phía Bắc tỉnh Khovsgol, nơi được bao phủ bởi những ngọn núi lớn cùng sương tuyết quanh năm. Du khách đến với tour Mông Cổ sẽ không khỏi choáng ngợp trước khung cảnh ma mị của khu rừng bởi làn sương mù mờ ảo. 

Khu vực rừng Taiga nơi “bộ tộc tuần lộc” lựa chọn sinh sống có kiểu khí hậu lục địa khắc nghiệt với sự dao động về nhiệt độ rất lớn giữa mùa hè và mùa đông. Mùa đông kéo dài ít nhất là 5-6 tháng, với nhiệt độ trung bình trong khoảng từ -50 độ C tới -10 độ C. Mùa hè khá ngắn ngủi, ấm và ẩm ướt, nhiệt độ trung bình trên 10 độ C. Người Tsaatan chọn những nơi có nhiệt độ thấp sinh sống bởi tuần lộc chỉ sống tốt trong điều kiện khí hậu lạnh giá. 

Cuộc sống của người dân du mục ngày nay không khác nhiều so với tổ tiên của họ, vẫn nay đây mai đó với túp lều và đàn tuần lộc - tài sản lớn nhất của mỗi gia đình. Họ đã duy trì cuộc sống du mục qua hàng thế hệ và sẽ còn tiếp nối trong tương lai. 

Người Tsaatan sống trong những túp lều cổ xưa hình tam giác, gọi là “teepee”. Lều teepee có phần đơn giản, cũ và tạm bợ. Các đồ vật bên trong lều cũng vô cùng đơn giản, chủ yếu gọn nhẹ để tiện cho việc di chuyển. Là một bộ tộc du mục, cứ khoảng 5 - 10 tuần họ sẽ di chuyển từ vùng này qua vùng khác để tìm nguồn thức ăn mới cho tuần lộc.

Những năm gần đây, du khách dễ dàng bắt gặp một số gia đình người Tsaatan và đàn tuần lộc của họ bên bờ hồ Khovsgol, nhưng đó không phải là nơi người Tsaatan sống. Bộ tộc này chưa từng có truyền thống sống gần hồ Khovsgol. Một số lượng rất nhỏ gia đình người Tsaatan đã chọn di chuyển đến hồ để khai thác nguồn thu từ du lịch. Nhưng thực tế khu vực hồ này không phải là nơi sống tốt cho tuần lộc. Thức ăn ít và khí hậu quá ấm sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe và chế độ dinh dưỡng của chúng. Trong khi đó những người Tsaatan chân chính vẫn quyết tâm ở lại rừng Taiga – nơi thời tiết khắc nghiệt, đổi lại tuần lộc của họ được nuôi dưỡng trong môi trường khoẻ mạnh. 

Vào mùa hè khi khí hậu ấm áp hơn, các gia đình trong bộ lạc tập trung sống gần nhau. Một nhóm dân cư bao gồm một số gia đình được gọi là “olal-lal” (có nghĩa là “họ” trong ngôn ngữ Tsaatan). Họ thường chỉ gọi một nhóm cụ thể bằng tên của một thành viên đại diện trong tộc. Tất cả các thành viên trong “olal-lal” đều có ý thức dựng lều gần nhau và hợp tác trong chăn nuôi gia súc. Vào mùa đông khi nguồn thức ăn không còn phong phú, mỗi gia đình sẽ di cư theo tuần lộc và sống cách xa nhau 3 - 4 ngọn núi. 

Hiện nay bộ tộc chỉ còn khoảng 40 gia đình sống ở phía tây rừng Taiga và gần 30 gia đình sống ở phía đông. Sự tồn tại của họ đang bị đe dọa bởi sự suy giảm của số tuần lộc thuần chủng. Nguyên nhân chính dẫn tới sự suy giảm của giống loài này là do mất môi trường sinh sống, sự phát triển mang tính phá hủy chủ yếu là chặt đốn gỗ đã khiến diện tích rừng bị hạn hẹp, thức ăn của tuần lộc suy giảm. Không những vậy, nhiều thanh niên của bộ Tsaatan khi trưởng thành không còn thiết tha với lối sống du mục truyền thống và đổ vào các đô thị trung tâm.

Tuần lộc không chỉ là loài vật nuôi

Những người dân của bộ tộc Tsaatan không cần nhìn lên bầu trời đêm giáng sinh để tìm kiếm hình ảnh những chú tuần lộc bởi chúng đang có mặt ngay tại sân nhà họ. Những con tuần lộc và người Tsaatan luôn sống phụ thuộc vào nhau. Một số người Tsaatan nói rằng nếu tuần lộc biến mất, thì nền văn hóa của họ cũng sẽ không còn nữa 

 Tuần lộc cung cấp cho họ sữa, pho mát, giúp thồ hàng và di chuyển trên địa hình gồ ghề, ngập bùn nước của rừng Taiga. Ngoài ra người Tsaatan cũng tạo thêm nguồn thu từ việc cho khách du lịch thuê cưỡi tuần lộc đi tham quan hoặc di chuyển đường dài. Họ cũng may quần áo với bộ lông và da của tuần lộc, phân của tuần lộc làm nhiên liệu để đốt và gạc của chúng được sử dụng để làm công cụ. Tấm da tuần lộc được sử dụng để làm áo khoác vào mùa đông. Túi xách, thảm du lịch, và giày cũng được làm từ da tuần lộc. Vật liệu dùng cho giày thường được lấy từ da trên cẳng chân của tuần lộc. Gạc tuần lộc là những nguyên liệu quý trong y học cổ truyền Trung Quốc và họ đã cung cấp nguồn nguyên liệu này cho Trung Quốc từ những năm 1975. 

Tuần lộc đóng góp rất nhiều cho kinh tế người dân, cùng với sự phát triển của thế giới, cuộc sống của họ ngày nay đã có thêm xe đạp, xe máy và ti vi lấy điện từ pin mặt trời. 

Những con tuần lộc được thuần hóa và thuộc về các hộ gia đình. Họ tập trung vào việc chăm sóc và nuôi dưỡng tuần lộc. Nhiệm vụ này được chia sẻ giữa người lớn và cả trẻ em. Từ thời thơ ấu, những đứa trẻ Tsaatan đã có sự gắn kết chặt chẽ với tuần lộc, bon trẻ được học cách chăm sóc và giữ an toàn cho những “thành viên” này. 

Người Tsaatan gần như không bao giờ ăn thịt tuần lộc, trừ những con đã mất khả năng di chuyển. Vì giữa người Tsaatan và tuần lộc có một sự kết nối linh thiêng. Tuần lộc không chỉ là một loài vật nuôi gắn liền với cuộc sống của họ mà còn mang ý nghĩa như một biểu tượng văn hóa. 

Kết thúc “hành trình” khám phá về “bộ tộc tuần lộc”, chắc hẳn nhiều du khách sẽ còn ngỡ ngàng và kinh ngạc khi được tận mắt chứng kiến những con tuần lộc thật thụ, những thảo nguyên rộng lớn và những cánh rừng bạt ngàn tuyết trắng khi đến với tour Mông Cổ của Migola Travel. Chuyến du lịch khám phá bộ lạc Tsaatan thật sự phù hợp với những ai yêu thích trải nghiệm, đam mê những vùng đất hoang sơ với nền văn hóa của những con người còn mang lối sống cổ đại - những con người cổ đại cuối cùng trên Trái đất. Đừng chần chờ mà bỏ lỡ cơ hội tham gia chuyến đi có 1-0-2 này nhé !

Migola Travel Sưu tầm và Tổng hợp